وبلاگ

مخراجکاری چیست؟

فهرست مطالب

مخراج کاری چیست و چه کاربردی در جواهر سازی دارد؟

مخراج کاری

ساخت زیور آلات از سنگ های قیمتی و فلزات گرانبها ترکیبی هنرمندانه از دست سازه های بشری است. آیا می دانید چگونه جواهرات ظریف بر روی فلزات نصب می شوند؟ اتصال این قطعات در طی عملیات مخراج کاری انجام می شود. مخراجکاری یکی از مهم ترین تخصص ها در ساخت طلا و جواهر است. جواهر ساز با ترکیب سنگ های قیمتی و فلزات گرانبها اوج هنر و خلاقیت را به نمایش می گذارد. پروسه جواهرسازی از انتخاب جواهر شروع شده و با مخراج کاری به اتمام می رسد.

مخراج کاری چیست؟

مخراج کاری یکی از مراحل ساخت جواهرات زینتی است. در پروسه ساخت جواهرات لازم است تا سنگ های قیمتی بر روی فلزات گران بها متصل شود. اتصال جواهر و فلز با چسب یا موادی شبیه به آن نیست بلکه هنرمند جواهر ساز، گوهر ارزشمند را درون فلز کمیاب قرار می دهد. در واقع قرار دادن سنگ در پایه مخصوص طراحی شده را مخراج کاری گویند.

مخراجکاری یا مرصع کاری مرحله نهایی و حساس ترین بخش در طراحی جواهرات است. پس از اینکه پایه کار آماده شد و جواهر به زیبایی تراش خورد نوبت به سوار کردن سنگ بر روی پایه آماده است. این کار نیاز به دقت و تخصص بالایی دارد برای انجام مخراج کاری و سوار کردن سنگ از روش های مختلفی استفاده می شود.

روش های سوار کردن سنگ های ریز:

  •  قلم خور
  • چنگی
  • ریلی
  • کاسه ای

روش های سوارکردن سنگ های درشت:

  • صورت دیواره ای
  • چنگی
  • نبشی

 انواع پایه ها در مخراج کاری

همه زیبایی کار بستگی به نحوه سوار کردن جواهر در روی پایه دارد. با توجه به اینکه پایه های کار، یکسان نیست از روش های مختلفی برای اتصال این دو قطعه استفاده می شود. به طور معمول از سنگ های قیمتی نظیر  سنگ زمرد، عقیق، سنگ فیروزه، یاقوت، برلیان، الماس و .. در ساخت جواهرات زینتی استفاده می شود. در فرایند ساخت جواهراتی که با سنگ های مصنوعی کار شده اند نیز از مخراجکاری استفاده می شود. با توجه به تنوع پایه های نگهدارنده از شیوه های متفاوتی برای سوار کردن جواهر روی فلز استفاده می شود.

برخی از رایج ترین پایه های نگهدارنده عبارتند از:

  • پایه چنگه ای (prong)
  • پا پایه کانالی (Channel)
  • پایه سنگفرشی (Pave)
  • پایه دیواره ای یا حفره ای (Bezel )
  • پایه بالرین (Ballerina)
  • پایه خوشه ای (cluster)
  • پایه مهره ای (Bead)
  • پایه تراز (Flush )
روش های مخراج کاریمخراج کاری ، مرصع کاری یا گوهر نشان کردن

پایه چنگه ای (prong)

وظیفه پایه نگهدارنده حفظ نگین است بنابراین همه طرح های پایه باید بتوانند نگین جواهر را به خوبی نگهدارند. پایه چنگه ای برای انواع جواهرات تک نگین مناسب تر است. در این طرح، تمرکز روی جواهر است و فلز قیمتی در حاشیه قرار دارد. بدیهی است میزان فلز نگهدارنده در ایمنی جواهر تاثیرگذار است. دو نوع پایه چنگه ای وی (V) شکل و اشتراکی در جواهرسازی به کار می رود. مخراجکاری بر روی پایه چنگه ای در مقایسه با دیگر شیوه ها ساده تر است.

پایه دیواره ای یا حفره ای (Bezel )

پایه نگهدارنده از فلز گرانبها به گونه ای طراحی شده تا به طور کامل اطراف جواهر را پوشش دهد. این پایه در ساخت زیورآلات با طرح های فانتزی کاربرد زیادی دارد. گاهی فلز به صورت نیمه دیواره نگین جواهر را احاطه می کند و بر زیبایی کار افزوده می شود.

پایه کانالی (Channel)

در عملیات مخراجکاری با توجه به نوع پایه نگهدارنده، نصب نگین انجام می شود. پایه کانالی برای جواهرات با تراش گرد مناسب تر است زیرا لبه های کار به هیچوجه در معرض آسیب و ساییدگی قرار دارد. به خصوص در جواهرات گرانبها نظیر الماس، محافظت کامل نگین ضروری است.

پایه سنگفرشی (Pave)

عملیات نشاندن سنگ های ریز و ظریف روی زیروآلات بسیار دشوارتر است. نصب نگین های ریز در مخراجکاری بر روی پایه سنگفرشی از تخصص های ویژه ای است که مخراجکاران با تجربه از عهده اش بر می آیند. در این پایه گوهرهای هم اندازه به صورت موزاییکی و با نظم هندسی روی پایه منتقل می شوند. کیفیت کار بستگی به نحوه مخراجکاری و شیوه نشاندن سنگ های ریز روی پایه دارد. این شیوه روی قیمت نهایی کار نیز تاثیرگذار است و ارزش زیور آلات را افزایش می دهد. درجه دشواری مخراجکاری در پایه سنگفرشی بیش از دیگر موارد است.

پایه بالرین (Ballerina)

شیوه کار به این صورت است که سنگ های مخروطی شکل به دور یک مرکز فرضی چیده می شوند. این طراحی دارای فرمی مخروطی شکل و شبیه به دامن بالررین هاست. انتخاب شیوه مخراجکاری بستگی به طرح و سفارش دارد. محل قرار گیری سنگ باید دارای عمق کافی نیز باشد تا جواهر به خوبی محافظت شود.

پایه خوشه ای (cluster)

برای مخراجکاری خوشه ای می بایست تعدادی جواهر ریز را به صورت فرضی یک گل بر روی پایه نشاند! معمولا شکل پایه طوری طراحی شده که سنگ ها در چند سطح و با اختلاف ارتفاع نصب می شوند. این طراحی می تواند به صورت باز و یا فشرده با تعدادی جواهر ریز کار شود.

مخراج کاریآموزش مخراج کاری و سوار کردن گوهر روی فلز

مراحل انجام مخراج کاری چیست؟

چنانچه از چسب برای نصب نگین روی انگشتری استفاده شود، نتیجه اصلا رضایت بخش نیست. از طرفی عملیات مرصع کاری هم بسیار ظریف و دقیق است. استفاده از ابزار مخصوص برای ثابت شدن پایه های نگهدارنده مرسوم است. خود این ابزار هم می تواند موجب آسیب به پایه یا جواهر شود. مخراج کار با تجربه و متخصص می تواند تنظیم ابزار را به گونه ای مناسب انجام دهد.در طی ساخت گوشواره، انگشتری، گردنبند و دستبند همیشه از ابزار مخصوص برای ثابت ماندن پایه نگهدارنده استفاده می شود.

چنانچه در هنگام عملیات مخراجکاری، پایه های نگهدارنده قادر به نگهداری ثابت سنگ در محل خود نباشند به سنگ سیب وارد می شود. در این صورت نتیجه زحمات هنرمند مخراجکار از بین رفته و جواهر دچار افت قیمت زیادی خواهد شد. با توجه به اینکه امکان استفاده از چسب یا دیگر مواد شیمیایی برای تثبیت سنگ، غیر ممکن است حساسیت کار بسیار بیشتر می شود. فشار بیش از حد ابزار نیز منجر به ایجاد خط و خراش روی پایه نگهدارنده شده و کیفیت نهایی کار را کاهش می دهد.

نگاهی گذرا به تاریخچه مخراج کاری در ایران

هنرمندان ایرانی از هزاران سال پیش در صنعت طلا و جواهرسازی صاحب سبک بوده اند. در کاوش های باستان شناسی انواع زیور آلات، کاسه ها و جام های جواهر نشان از دوران کهن به دست آمده است. آثار به جای مانده از دوره مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و دیگر دوران نشان می دهد که مخراجکاری و هنر قرار دادن جواهر بر روی فلزات گرانبها در ایران سابق ای طولانی دارد.

بدون تردید ابزار استفاده شده در ادوار گذشته دارای تفاوت هایی با تجهیزات مرصع کاری در این سالهاست ولی نتیجه کار همواره خلق اثری شگفت انگیز بوده است. امروزه ساخت ظروف جواهر نشان کمتر رواج دارد ولی زیورآلات جواهر نشان همچنان پر طرفدار است.

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

جهت تماس مشاورین ما شماره و نام خود را ثبت کنید.

در صورت نیاز به مشاوره می توانید فرم را تکمیل نمایید و یا با ما در ارتباط باشید.

در صورت علاقه مندی به شرکت در جلسه استعداد سنجی رایگان فرم زیر را تکمیل کنید.